Cổ phiếu niêm yết và phân loại cổ phiếu niêm yết

Cổ phiếu niêm yết là cổ phiếu của các doanh nghiệp được niêm yết trên sàn giao dịch. Đây là loại tài sản chứng khoán rất phổ biến đối với các nhà đầu tư tài chính.

Cổ phiếu niêm yết

Khoản 24 Điều 4 Luật chứng khoán năm 2019 quy định: Niêm yết chứng khoán là việc đưa chứng khoán có đủ điều kiện niêm yết vào giao dịch trên hệ thống giao dịch cho chứng khoán niêm yết.

Như vậy có thể hiểu, niêm yết chứng khoán là khái niệm chung để nói đến việc niêm yết cổ phiếu, đây là một quá trình để xác định các loại chứng khoán đáp ứng đủ các tiêu chuẩn và được phép giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán (SGDCK).

Cụ thể, nếu công ty phát hành đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn về định tính cũng như định lượng mà SGDCK đề ra thì SGDCK sẽ chấp thuận cho công ty phát hành chứng khoán niêm yết hay cổ phiếu niêm yết và giao dịch trên SGDCK.

Niêm yết chứng khoán thường bao gồm các việc yết giá chứng khoán cũng như tên tổ chức phát hành. Hoạt động niêm yết chứng khoán này đòi hỏi doanh nghiệp phải đảm bảo được sự tin cậy trên thị trường đối với các nhà đầu tư. Vì vậy, các công ty niêm yết cần phải đáp ứng được đầy đủ các điều kiện niêm yết do SGDCK ban hành.

Thông thường, có hai quy định chính về quy định niêm yết là yêu cầu về tính khả mại của các loại chứng khoán và việc công bố thông tin của công ty. Các thông tin và cơ hội nắm bắt thông tin do công ty phát hành công bố đến công chúng và các nhà đầu tư là ngang nhau, bình đẳng.

Từ đó, đảm bảo sự công bằng trong việc tiếp nhận thông tin, kể cả những thông tin mang tính tức thời hay thông tin mang tính chất định kỳ có tác động đến khối lượng và giá cả chứng khoán giao dịch.

Phân loại cổ phiếu niêm yết

1. Niêm yết lần đầu

Niêm yết lần đầu (Initial Listing) là hoạt động khi tổ chức phát hành đó đáp ứng được các tiêu chuẩn về niêm yết. Sở giao dịch chứng khoán cho phép chứng khoán của tổ chức phát hành được đăng ký niêm yết giao dịch chứng khoán lần đầu tiên sau khi phát hành ra công chúng hay còn được gọi là IPO.

2. Niêm yết bổ sung

Niêm yết bổ sung (hay Additional Listing) Niêm yết bổ sung là quá trình SGDCK chấp thuận cho một công ty niêm yết được quyền niêm yết các loại cổ phiếu mới phát hành nhằm mục đích tăng vốn hay nhằm các mục đích khác như chi trả cổ tức, sáp nhập, thực hiện các trái phiếu chuyển đổi thành cổ phiếu hay thực hiện các trái quyền…

3. Thay đổi niêm yết

Thay đổi niêm yết (hay Change Listing): Thay đổi niêm yết xảy ra khi công ty niêm yết đổi tên chứng khoán trong giao dịch, mệnh giá, khối lượng hay tổng giá trị chứng khoán được niêm yết của mình.

4. Niêm yết lại

Niêm yết lại (hay Relisting) Là hoạt động cho phép một công ty phát hành có quyền tiếp tục niêm yết các chứng khoán mà trước đây đã bị hủy bỏ niêm yết vì các lý do không đáp ứng được các tiêu chuẩn để duy trì niêm yết.

5. Niêm yết cửa sau

Niêm yết cửa sau (hay Back door Listing) Là trường hợp một tổ chức niêm yết chính thức liên kết, sáp nhập. Hoặc cũng có thể là trường hợp một doanh nghiệp đã được niêm yết tham gia vào hiệp hội cùng với một tổ chức hay nhóm khác không niêm yết và được kết quả là tổ chức không niêm yết đó có được quyền kiểm soát từ tổ chức niêm yết.

6. Niêm yết toàn phần

Niêm yết toàn phần (hay Dual Listing) Niêm yết toàn phần là việc một công ty sau khi đã phát hành cổ phiếu ra công chúng thực hiện niêm yết tất cả các cổ phiếu trên một SGDCK trong nước hay tại nước ngoài.

7. Niêm yết từng phần

Niêm yết từng phần (hay Partial listing) là việc công ty chỉ niêm yết một phần trong tổng số lượng chứng khoán đã phát hành ra công chúng của lần phát hành đó, phần chứng khoán còn lại chưa hoặc không được niêm yết. Việc niêm yết từng phần thường được diễn ra ở các doanh nghiệp lớn và do Chính phủ kiểm soát. Ở những doanh nghiệp niêm yết từng phần, phần cổ phiếu được nắm giữ bởi tổ chức đại diện cho Chính phủ hoặc Chính phủ trực tiếp nắm giữ thường không được niêm yết đồng thời phần chứng khoán được niêm yết còn lại sẽ được phát hành ra thị trường và nắm giữ bởi các nhà đầu tư cá nhân.

Vai trò của cổ phiếu niêm yết

• Để thiết lập quan hệ hợp đồng giữa tổ chức phát hành có chứng khoán niêm yết và Sở giao dịch chứng khoán. Từ đó quy định nghĩa vụ và trách nhiệm của tổ chức phát hành  đối với việc công bố các thông tin, công khai, đảm bảo tính trung thực và công bằng.
• Với mục tiêu nhằm hỗ trợ thị trường hoạt động một cách ổn định, bằng cách lựa chọn các chứng khoán có chất lượng cao để giao dịch nhằm xây dựng lòng tin của công chúng đối với thị trường chứng khoán.
• Nhằm cung cấp cho các nhà đầu tư những thông tin, tin tức về tình hình cũng như kết quả hoạt động về các tổ chức phát hành cổ phiếu đó.
• Thông qua việc niêm yết cổ phiếu công khai, giá chứng khoán được hình thành dựa trên sự biến động hiệu quả giữa cung và cầu trên thị trường chứng khoán. Từ đó, giúp giá chứng khoán được xác định một cách công bằng trên thị trường đấu giá.

Cách tính khối lượng Cổ phiếu niêm yết

Trên thực tế, các doanh nghiệp khi phát hành cổ phiếu niêm yết cần có sự tính toán phù hợp và chính xác đúng theo quy định chứ không phải doanh nghiệp muốn niêm yết bao nhiêu cổ phiếu cũng được.

Việc một doanh nghiệp phát hành quá nhiều cổ phiếu có thể làm mất đi giá trị của công ty hay giá trị của cổ phiếu giao dịch. Ngược lại, nếu công ty niêm yết quá ít thì giá của cổ phiếu sẽ cao, hoặc đôi khi vượt quá xa giá trị thực tế của doanh nghiệp từ đó ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư không xem trọng cổ phiếu đó.

Để có thể xác định số lượng cổ phiếu đang được niêm yết của một công ty rất đơn giản. Bằng cách lấy tổng số vốn đăng ký của doanh nghiệp chia cho mức giá cổ phiếu doanh nghiệp đó đăng ký phát hành, bạn sẽ có được số lượng cổ phiếu niêm yết của một công ty tại thời điểm đó.

Một doanh nghiệp cần phải tăng nguồn vốn đăng ký của mình nếu muốn phát hành thêm cổ phiếu trên thị trường và đăng ký giao dịch trên sàn chứng khoán. Trong đó, số vốn tăng này cần phải được báo cáo và kiểm toán rõ ràng trên báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Số lượng cổ phiếu này sẽ được tăng lên theo từng thời kỳ của doanh nghiệp.

Phân biệt cổ phiếu niêm yết và cổ phiếu chưa chưa niêm yết

KHD Law